🎁 Fiilde Çatı Ile Ilgili Cümleler
Die Gäste wurden von uns eingeladen. Misafirler bizim tarafımızdan davet edildi. Das Passiv – Edilgen Çatı. Her etken cümle, edilgen bir cümleye dönüştürülememektedir. Haliyle etken bir cümleyi (Aktivsatz), edilgen bir cümleye dönüştürürken cümledeki fiilin geçişli olup olmamasına bakılır.
1 Geçişli fiil: Nesnesi olan fiillerdir. ''Neyi'' ya da ''Kimi'' sorusuna yanıt verebilen fiiller, geçişlidir. Örnekler: Görmek, sevmek, bırakmak, silmek, okumak. 2- Geçişsiz fiil: Nesne almayan fiillerdir. Örneğin: Üzülmek. Üzülmek fiili, neyi ve kimi sorularına cevap vermediği için geçişsiz fiildir. Haber devam ediyor
FiildeÇatı - Sitem. Cümlede, eylemin nesne alabilip alamamasına ya da öznenin, eylemde bildirilen işle ilgili olarak gösterdiği özelliğe eylem çatısı denir. Dolayısıyla, yüklemi eylem olmayan cümlelerde çatı aranmaz. Eylemler çatısı bakımından iki grupta incelenir: A. Nesnesine Göre Fiiller. 1.
CümleninÖgeleri ile İlgili Örnek Cümleler *** Fiilde Çatı Örnekleri içeriği hakkında söylemek istediklerinizi aşağıdaki yorum alanına yazabilirsiniz. Facebook WhatsApp Twitter
Dönüşlüanlam ile dönüşlü çatı ayrı terimlerdir. “Adam övünüyordu.” cümlesi dönüşlü çatılı, “Adam kendini övüyordu.” cümlesi ise dönüşlü anlamlıdır. İş te ş Ç at ı l ı Eylem: Eylemin birlikte ya da karşılıklı yapıldığı anlamı taşır.
2.Dönüşlü Fiiller: Fiil kök ya da gövdelerine “n, l” çatı ekleri getirilerek yapılır.Dönüşlü eylemlerde özne işi bizzat kendisi yapar ve yaptığı işten de bizzat kendisi etkilenir.Edilgen fiillerle dönüşlü fiiller birbiriyle karıştırılmamalıdır. İkisi de “l,n” çatı eki alır.Ancak edilgen çatılı
8. Sınıf Türkçe Fiilde çatı testi okul yazılı sınavları ve LGS’a hazırlık olarak eklenmiştir. Güncel Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) müfredatına uygundur. Fiilde çatı testi ile ilgili bazı bilgilendirmeler: Bu sınavda toplamda 15 soru soruldu, 15 soruya karşılık 25 dakika verildi. Bu testin sonunda fiilde çatı
Açıklama 8. Sınıf Türkçe Fiilde Çatı 2 testini belirlenen süre içerisinde çözerek testteki başarı durumunu, soruların cevabını veya çözümünü öğren, konuyu pekiştir. Çözümlerinizi kaydedip puan ve ödüller kazanmak için giriş yapınız.
Fiildeçatı konusu ile ilgili yukarıda anlatılanların hepsinde bizi cümlenin “nesnesi” ilgilendirirken, artık cümledeki “gerçek özne, gizli özne, sözde özne” gibi özne çeşitleri ilgilendireceğinden, öznenin yüklem ile olan ilişkisi inceleyeceğiz. Öznenin; eylemi kendi yapıp yapmaması, başkasının yaptığı
PARAGRAF NEDİR. Paragraf, herhangi bir yazının bir satırbaşından öteki satırbaşına kadar olan bölümüne denir.Daha geniş bir ifadeyle paragraf “bir duyguyu,bir düşünceyi bir isteği,bir durumu,bir öneriyi,olayın bir yönünü,yalnızca bir yönüyle anlatım tekniklerinden ve düşünceyi geliştirme yollarından
8. Sınıf Türkçe Fiilde Çatı Testi ve Cevapları indir. 8. Sınıf Türkçe Fiilde Çatı Testi ve Cevapları HangiSoru.com tarafından eklenmiştir. 8. Sınıf Türkçe Fiilde Çatı Testi ve Cevapları ile ilgili benzeri dosya, doküman ve evrakları 8. Sınıf Türkçe Soru Bankaları bölümünden bulabilir ve indirebilirsiniz.
AnaSayfa. /. Çatı ve Cephe Sistemleri. 17 sonuçtan 1-12 arası gösteriliyor. Elektrik Üretimi 568. 568 ürün. Enerji Depolama. 88. 88 ürün.
qehb. eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar FİİLDE ÇATI LİSE, FİİLDE ÇATI KONU ANLATIMI, ÇATISINA GÖRE FİİLLER, ÇATISINA GÖRE CÜMLELER, ÖRNEKLER, KOLAY YOLU, FİLDE ÇATI TEST TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM UYARI BU KONUYU İYİCE ÖĞRENEBİLMEK İÇİN MUTLAKA CÜMLENİN ÖĞELERİNİ …BİLMEMİZ GEREKİYOR… …ÖNCE CÜMLENİN ÖĞELERİ… Sevgili Öğrenciler, Aşağıdaki fiilde çatı konusu LİSE MÜFREDATINA göre hazırlanmıştır. 8. Sınıf öğrencisi iseniz sizler için hazırlanan 8. Sınıf Fiilde Çatı Konusu'na çalışınız. Çünkü 8. Sınıflar için fiilde çatı konusu içinde yer alan diğer başlıklar MEB tarafından kaldırılmış, konu daha basitleştirilmiştir. 8. Sınıf Fiilde Çatı Konusu'na ulaşmak için TIKLAYIN. İyi çalışmalar dileriz... bilgiyelpazesi ekibi Fiilde çatı veya diğer bir deyişle çatısına göre cümleler aşağıdaki gibi bölümlere ayrılır DİKKAT Cümlede çatı özelliğine bakabilmeniz için mutlaka cümlenin YÜKLEMİ FİİL olmak zorundadır. Eğer yüklem fiil olmazsa bu cümlede çatı özelliği ARANMAZ. Yani çatısına BAKILMAZ. Örnekler Arabalar yolda bekliyor. Yukarıdaki cümlenin yüklemi FİİL olan "bekliyor" kelimesidir. Bu yüzden bu cümlede çatı özelliğine BAKABİLİRİZ. Arabalar kaldırımdaydı. Yukarıdaki cümlenin yüklemi FİİL OLMAYAN "kaldırımdaydı" kelimesidir. Bu yüzden bu cümlede çatı özelliğine BAKILMAZ. Şimdi çatı konusuna başlayalım ÖZNESİNE GÖRE ÖZNE - YÜKLEM İLİŞKİSİNE GÖRE CÜMLELER - Yüklemi fiil olan cümle öznenin durumuna göre ikiye ayrılır a Etken Çatılı Fiil - Yüklemi fiil olan cümlenin öznesi eğer işi bizzat "KENDİSİ YAPIYOR"sa etken çatılı fiildir. Yani yüklemin cümledeki ANLAMINA BAKACAĞIZ. Örnekler Bu zor soruyu iki dakikada çözdü. "çözdü" yüklem, kim çözdü "o", peki "o" "çözme" işini KENDİSİ mi yaptı, ANLAMINA BAKIN, evet. Öyleyse "çözdü" fiili etken çatılı bir fiildir. Öğretmenimizin anlattıklarını güzelce dinledim. "dinledim" yüklem, kim dinledi "ben", peki "ben" "dinleme" işini KENDİM mi yaptım, ANLAMINA BAKIN, evet. Öyleyse "dinledim" fiili etken çatılı bir fiildir. Bu roman okuyanı kendine bağlıyor. "bağlıyor" yüklem, ne bağlıyor "bu roman", peki "bu roman" "bağlama" işini KENDİSİ mi yaptı, ANLAMINA BAKIN, evet. Öyleyse "bağlıyor" fiili etken çatılı bir fiildir. Çocuklar arka bahçeye güzel bir kulübe yapmışlar. "yapmışlar" yüklem, kimler yapmışlar "çocuklar", peki " çocuklar" "yapma" işini KENDİLERİ mi yapmış, ANLAMINA BAKIN, evet. Öyleyse "yapmışlar" fiili etken çatılı bir fiildir. b Edilgen Çatılı Fiil - Yüklemi fiil olan cümledeki iş fiil eğer "BAŞKASI/BAŞKALARI TARAFINDAN" yapılıyorsa edilgen çatılı fiildir. Yani yüklemin cümledeki ANLAMINA BAKACAĞIZ. Örnekler Bu güzel ormanda uzaktan uzağa kuş sesleri duyuluyordu "duyulurdu" yüklem, ne duyulurdu "kuş sesleri", peki "duyulma" işi kimler tarafından yapılırdı, ANLAMINA BAKIN "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapılırdı. Öyleyse "duyulurdu" fiili edilgen çatılı bir fiildir. Hafta sonu evin arkasındaki bahçe bir güzel sulandı "sulandı" yüklem, ne sulandı "evin arkasındaki bahçe", peki "sulanma" işi kimler tarafından yapıldı, ANLAMINA BAKIN "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "sulandı" fiili edilgen çatılı bir fiildir. Emektar at, pazarda geçen hafta satıldı. "satıldı" yüklem, ne satıldı "emektar at", peki "satılma" işi kimler tarafından yapıldı, ANLAMINA BAKIN "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "satıldı" fiili edilgen çatılı bir fiildir. Bayram temizliği yapılırken camlar da silindi. "silindi" yüklem, ne silindi "camlar", peki "silinme" işi kimler tarafından yapıldı, ANLAMINA BAKIN "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "silindi" fiili edilgen çatılı bir fiildir. Televizyonun kanalları sırasına göre ayarlandı. "ayarlandı" yüklem, ne ayarlandı "televizyonun kanalları", peki "ayarlanma" işi kimler tarafından yapıldı, ANLAMINA BAKIN "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "ayarlandı" fiili edilgen çatılı bir fiildir. DİKKAT Cümlede geçen "başkası/başkaları" cümlenin içinde kullanılabilir. Kullanılsa bile yüklemde geçen fiili "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldığı için fiil EDİLGEN'dir. TERS KÖŞE OLMAYIN! Örnekler Komşumuzun evi polis tarafından arandı. arandı yüklem ve fiil, ne arandı komşumuzun evi özne, peki aranma işi başkası tarafından mı yapıldı. evet. peki kim tarafından arandı polis tarafından. Sonuçta cümlenin yüklemi olan arandı fiili başkası tarafından yapılmış mı yapılmamış mı, yapılmış, öyleyse arandı fiili cümlemizde edilgendir. Oyuncular, seyirciler tarafından alkışlandı. alkışlandı yüklem ve fiil, alkışlandı kimler, oyuncular özne, peki alkışlama işi başkası tarafından mı yapıldı. evet. peki kim tarafından alkışlandı seyirciler tarafından. Sonuçta cümlenin yüklemi olan alkışlandı fiili başkası tarafından yapılmış mı yapılmamış mı, yapılmış, öyleyse alkışlandı fiili cümlemizde edilgendir. SONUÇ Cümleyi okuduktan sonra ANLAMINA bakarız. Eğer işi yapan öznenin KENDİSİ ise ETKEN, iş BAŞKASI veya BAŞKALARI TARAFINDAN yapılıyorsa EDİLGEN'dir. c Dönüşlü Fiil Özne, yüklemde belirtilen fiili işi hem yapıyor hem de yaptığı bu eylemden etkileniyorsa bu tür eylemlere kendine iş kendine döndüğü için “dönüşlü eylem” denir. Dönüşlü fiilin yüklem olduğu cümlede “kendi yaptığından yine kendi etkilenme” anlamı vardır. Dönüşlü fiillerde özne gerçek öznedir. Örnekler Kedicik, sobanın yanında büzüldü. "büzülen" kedi, büzülme işini kendisi mi yapıyor EVET, peki büzülme işinden yine kendisi mi etkileniyor EVET. Öyleyse "büzülmek" fiili bu cümlede DÖNÜŞLÜ FİİL'dir. Çatıdaki demirler paslanmış. "paslanan" çatıdaki demirler, paslanma işini kendisi mi yapıyor EVET, peki paslanma işinden yine kendisi mi etkileniyor EVET. Öyleyse "paslanmak" fiili bu cümlede DÖNÜŞLÜ FİİL'dir. Uyarı Edilgen fiil ve dönüşlü fiil; aynı eklerle oluşturulduğundan karıştırılabilir. Edilgen çatılı fiillerde iş BAŞKALARI TARAFINDAN yapılır. Fakat Dönüşlü fiillerde işi yapan da işten etkilenen de ÖZNENİN KENDİSİ'dir. Cümledeki anlamına bakacağız. Örnekler "YIKANMAK" fiiline bakalım Çocuk, banyonda kendisi 4 saat YIKANDI. yıkanan çocuğun kendisi, yıkanma işinden etkilenen yine çocuğun kendisi. Öyleyse "yıkanmak" fiili bu cümlede DÖNÜŞLÜ'dür. Arabamız, 4 saatte YIKANDI. yıkama işini BAŞKALARI TARAFINDAN yapılmıştır. Araba kendi kendini YIKAMAMIŞTIR. Öyleyse "yıkanmak" fiili bu cümlede EDİLGEN'dir. Dönüşlü Fiil Örnekleri Sınavı kazandığımı duyunca çok sevindim. Babam, uzun yıllar çalıştığı işyerinden ayrıldı. Sarsıntıyı duyunca hemen telefona sarıldı. Dedesi her zaman madalyasıyla övünürdü. Çocuk, yaptığı hata nedeniyle dövündü. Onu aramadığım için bana kırılmış. d İşteş Fiil Cümledeki yüklem olan fiilde "KARŞILIKLI" veya "BİRLİKTE" yapılma anlamı varsa ve fiil “-ş” yapım ekini almışsa İŞTEŞ fiildir. Örnekler Çocuk, komşunun çocuğuyla dövüştü. dövüşen çocuk karşısındaki çocukla KARŞILIKLI olarak dövüşme işini gerçekleştirdiği için ve "döv-" fiili "-ş" yapım ekini aldığı için "dövüşmek" fiili İŞTEŞ'tir Çocuklar heyecanla denize doğru koşuştu. koşuşan çocuklar bu işi BİRLİKTE yapıtları için ve "koş-" fiili "-ş" yapım ekini aldığı için "koşuşmak" fiili İŞTEŞ'tir Örneklerde görüldüğü üzere işteş fiiller, öznelerin işi yapma durumuna, anlamına göre ikiye ayrılır 1. Karşılıklı Yapma Anlamı Veren İşteş Fiiller İşin, fiilin gerçekleşebilmesi için karşısında bir şeyin olması gerekir. Örnekler Ünlü yazarla geçen yıl bir kitap fuarında tanıştım. ben ile yazar tanışma işini gerçekleştirebilmek için KARŞILIKLI olarak durmamız gerekir. Gözünüzün önüne getirin. Toplantıda yeni projeyi uzun uzun tartıştık. Onunla en son geçen ay görüşmüştüm. Yurtdışındaki arkadaşımla birkaç yıl mektuplaştık. Yıllar sonra gördüğüm arkadaşımla hasretle kucaklaştık. Kazandığımız parayı akşamüstü paylaştık. Uyarı Bazı fiillerde “-ş” eki kalıplaştığı için kelimeden ayrılmaz. Anlamca işteşlik taşıyan bu fiiller de işteş fiillerdir. Örnekler İki dargın arkadaş bu bayramda barıştı. Gençliğinde okul takımında güreşirmiş. 2. Birlikte Yapma Anlamı Veren İşteş Fiiller İşin, fiilin gerçekleşebilmesi için birlikte yapılması gerekir. Örnekler Park görevlisini gören çocuklar sağa sola kaçıştı. kaçışma işini yapan çocuklar bu işi BİRLİKTE yapıyorlar. Gözünüzün önüne getirin. Öğretmenin anlattığı fıkraya bütün sınıf gülüştü. Yırtıcı kuşlar köyümüzün üzerinde uçuşuyordu. Hepimiz küçücük bir odaya doluştuk. Yolcular havalimanında bekleşiyordu. Herkes yeni arabanın başına üşüştü. Uyarı Bazı fiiller, aldığı ek nedeniyle işteş gibi gözükse de tek başına yapılabildiğinden işteş değildir. Cümlede özne birden çok bile olsa, iş bir kişi tarafından gerçekleştirilebiliyorsa o eylem işteş değildir. Örnekler Yolcular trene zor yetişti. Bu cümlede “yetişmek” fiili, birden fazla özne almasına rağmen işteş değildir. Çünkü bu eylemde bildirilen iş, bir kişi tarafından da yapılabilir. Aşağıdaki cümlelerde eylemler, bir kişi tarafından da yapılabildiği için işteş çatılı değildir. Yorucu bir günün sonunda dağa ulaştık. Otobüsten iner inmez kalabalığa karıştı. Aylarca bu sınav için çalıştı. Uzun süre geçmesine rağmen buraya alışamadı. NESNESİNE GÖRE NESNE - YÜKLEM İLİŞKİSİNE GÖRE CÜMLELER - Yüklemi fiil olan cümlede NESNE kullanılabilmesine, kullanılamamasına, kullanılamadığı halde ek alarak kullanılabilir hale gelmesine ve kullanılabilirlilik derecesinin eklerle arttırılmasına göre dörde ayrılır a Geçişli Fiil - Yüklemi fiil olan cümledeki fiil eğer cümlede NESNE'nin GEÇMESİNE, kullanılmasına izin veriyorsa adı üstünde geçişli fiildir. Nesne alabilen fiillerdir. Yani bu cümlede nesne ya vardır ya da biz bu cümleye nesne ekleyebiliriz. İlla cümlede nesne olması gerekmez. Fiile bakacağız. Örnekler Annem erkenden sofrayı hazırladı. "hazırladı" yüklem, kim hazırladı "annem", NEYİ hazırladı "sofrayı" NESNE. Öyleyse "hazırladı" fiili nesne almıştır, nesne ALDIĞI için GEÇİŞLİ fiildir. Şimdi nesneyi cümleden SİLELİM. Annem erkenden hazırladı. "hazırladı" yüklem, kim hazırladı "annem", NEYİ hazırladı "onu" diye bir NESNE'yi cümlede KULLANABİLİRİZ. Öyleyse "hazırladı" fiili nesne ALABİLİR, nesne ALABİLDİĞİ için GEÇİŞLİ fiildir. B Geçişsiz Fiil - Yüklemi fiil olan cümledeki fiil eğer cümlede NESNE'nin geçmesine, kullanılmasına İZİN VERMİYORSA geçişsiz fiildir. Nesne ALAMAYAN fiillerdir. Yani bu cümlede nesne yoktur, biz istesek de cümlede NESNE KULLANAMAYIZ. Örnekler Arkadaşım çalışmak için işe gitti. "gitti" yüklem, kim gitti "arkadaşım", NEYİ gitti, NE gitti -> CEVAP YOK. Öyleyse "gitti" fiili nesnenin cümlede geçmesine, kullanılmasına İZİN VERMİYOR, GEÇİŞSİZ fiildir. Şimdi cümleye bilgi yelpazesi com nesne EKLEMEYE çalışalım Arkadaşım çalışmak için işe onu gitti. Arkadaşım çalışmak için işe arabayı gitti. Cümleye ne kadar uğraşırsak uğraşalım "NESNE" koyamıyoruz. SAÇMA, ANLAMSIZ oluyor. Çünkü "gitti" fiili cümlede nesne kullanılmasına izin vermiyor. ***KOLAY YOLU*** Aşağıdaki kolay yolu uygulayarak yukarıdaki gibi cümlenin ögelerini bulmakla, cümleye nesne yerleştirmeye çalışmakla UĞRAŞMAZSINIZ. Yöntem Şu 1. Cümlenin yüklemini bul. 2. Yüklemin dışındaki tüm kelimeleri sil, yüklemi yalnız bırak. 3. Yüklemin başına "ONU" kelimesini koy ve oku. 4. Okuyunca ANLAMLI oluyorsa GEÇİŞLİ, ANLAMSIZ oluyorsa GEÇİŞSİZDİR. Yöntem bu kadar BASİT. Örnekler Parasını bankaya verdi. 1. Cümlenin yüklemini bul. Parasını bankaya verdi. 2. Yüklemin dışındaki tüm kelimeleri sil, yüklemi yalnız bırak. Parasını bankaya verdi. 3. Yüklemin başına "ONU" kelimesini koy ve oku. ONU verdi. 4. Okuyunca ANLAMLI olduğu için "verdi" fiili GEÇİŞLİDİR. Toparlayalım Hiçbir şey söylemeden montunu alıp dışarı çıktı. 1. Cümlenin yüklemini bul. Hiçbir şey söylemeden montunu alıp dışarı çıktı. 2. Yüklemin dışındaki tüm kelimeleri sil, yüklemi yalnız bırak. Hiçbir şey söylemeden montunu alıp dışarı çıktı. 3. Yüklemin başına "ONU" kelimesini koy ve oku. ONU çıktı. 4. Okuyunca ANLAMSIZ olduğu için "çıktı" fiili GEÇİŞSİZDİR. C Oldurgan Fiil - Geçişsiz fiillerin “-r-, -d, -dır -dir, -dur, -ür, -t, -tır -tir, -tur, -tür” yapım ekleriyle geçişli hale getirilmesi sonucu oluşan oldurulan fiillere oldurgan fiil denir. Yani fiil geçişsizken artık geçişli olur. Örnekler Çocuk geç vakitte uyudu. "uyudu" yüklem, ONU UYUDU anlamsız oldu yani "onu" kelimesini alamadı. Öyleyse "uyudu" GEÇİŞSİZ FİİL'dir. Çocuğu geç vakitte uyuttu. "uyuttu" yüklem, ONU UYUTTU anlamlı oldu yani "onu" kelimesini alabildi. Öyleyse yukarıdaki "uyudu" fiili GEÇİŞSİZKEN "-t" yapım ekini alınca "UYUTTU" fiiline dönerek artık GEÇİŞLİ FİİL olmuştur. Sonuç uyuttu -> OLDURGAN FİİL'dir. Yemek sonunda pişti. geçişsiz Yemeği sonunda pişirdi. oldurgan Filmin sonunda ağlayacaksın. geçişsiz Biraz daha konuşursan çocuğu ağlatacaksın. oldurgan Yeterince puan alamadığı için üniversiteye giremedi. geçişsiz Basket topunu potaya girdirdi. oldurgan C Ettirgen Fiil - Geçişli fiillerin “-r-, -d, -dır -dir, -dur, -ür, -t, -tır -tir, -tur, -tür” yapım ekleriyle geçişlilik derecelerinin arttırılması sonucu oluşan fiillere ettirgen fiil denir. Örnekler Akşam size kitap okuyacağım. geçişli Akşam size kitap okutacağım. "oku" fiili "-t" yapım ekini alarak "okut" fiili olmuş ve zaten geçişliyken tekrar geçişli olarak ettirgen fiil olmuştur. Hayatındaki hataları anladı. geçişli Hayatını anlattı. ettirgen Adını tahtaya yazdı. geçişli Adını tahtaya yazdırdı. ettirgen FİİLDE ÇATI LİSE TESTLERİNİ ÇÖZMEK İÇİN >>TIKLAYIN>>TIKLAYIN>>TIKLAYIN>>TIKLAYINYorumu şahane bir site burayı sevdimm ->Yazan Buse. Er 8. **Yorum**->Yorumu SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM...->Yazan sıla 7. **Yorum**->Yorumu valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden mugladan sevgiler....->Yazan kara48500.. 6. **Yorum**->Yorumu çok güzel bir site. kurucularına çok teşekkür ederim başarılarınızın devamını **Yorum**->Yorumu ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beğendim yapanların eline sağlık. ->Yazan efe .4. **Yorum**->Yorumu ya valla çok güzel bisi yapmışınız. Çok yararlı şeyler bunlar çok sagolun ->Yazan rabia..3. **Yorum**->Yorumu Çok ii bilgiler var teşekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razı olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradı. Her kimse bu sayfayı kurduğu için teşekkür ederim ->Yazan pınar.. 2. **Yorum**->Yorumu çok güzel site canım ben hep her konuda bu siteyi kullanıyorum özellikle kullanıcı olmak zorunlu değil ve indirmek gerekmiyor->Yazan ESRA.. 1. **Yorum**->Yorumu Burada muhteşem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. ->Yazan Hasan Öğüt. >>>YORUM YAZ<<<
Fiilde Çatı İle İlgili Test Soruları Bu etkinliği etkinliğin sonunda "Dosya İndir" linkine tıklayarak kaydedebilirsiniz. Etkinliğe geçmeden önce kısaca öznesine ve nesnesine göre çatıları hatırlatmakta fayda. Öznesine Göre Çatılar - Etken Çatılı Fiiller Cümlede bildirilen işi, oluşu, hareketi ya da durumu yapan gerçek bir özne varsa bu tür fiillere etken çatılı fiiller denir. Etken çatılı fiillerde açık özne ya da gizli özne kullanılır. - Edilgen Çatılı Fiiller Cümlede bildirilen işi, oluşu, hareketi ya da durumu yapan varlık belli değildir. Bu tür cümlelerde aslında nesne olan varlık özne gibi görülür. Edilgen çatılı fiillerde sözde özne kullanılır. Nesnesine Göre Çatılar - Geçişli Fiiller Nesne alabilen fiillerdir. "Neyi, kimi, ne " sorularına cevap verirler. - Geçişsiz Fiiller Nesne alamayan fiillerdir. "Neyi, kimi, ne " sorularına cevap vermezler. Etken- Edilgen Çatılı Fiiller CÜMLELER ETKEN EDİLGEN 1. Bayram için bütün sokaklar süslendi. 2. Görevliler bayram için bütün sokakları süsledi. 3. Çocuk uçurtmayı görünce çok sevindi. 4. Sınavdan düşük not alınca çok üzüldü. 5. Ödevlere tek tek bakıldı. 6. Kazada yakınını kaybeden genç dövünüp durdu. 7. Akşamdan kalan yemeklerin hepsi yendi. 8. Yağmur bardaktan boşanırcasına yağdı. 9. Sınav görevlisi öğrencilere göz açtırmadı. 10. Sürücü kırmızıda geçince ceza yazıldı. 11. Küçüğe bayramlık alındı. 12. Pazardan 2,5 kilogram ıspanak aldı. 13. Hastanenin camları dün gece kırılmış. 14. Pikniğe çağırmadığımız için hepimize kırılmış. 15. Odunları baltayla bir çırpıda kırmış. 16. Bebek iyice hastalandı. 17. Hastalar bugün taburcu edildi. 18. Doktor, hastaları bugün taburcu etti. 19. Sular dün sabah kesildi. 20. Bu soruyu sadece çalışanlar çözebilirler. 21. Kapının kilidi bozulmuş. 22. Kalemin boyası bitince yarı yolda kalmış. 23. Minareden ezanlar okundu. 24. Buraya 2007’de atanmış. 25. Telefonun şarjı hemen bitmiş. 26. Bu konuyu anlamakta hiç zorlanmadım. 27. Kapılarının önünden ayakkabıları çalınmış. 28. Bu ders zil erken çaldı. 29. Düğünde oturacak yer bulamadık. 30. Yaz tatilinde okul boyanacakmış. Geçişli - Geçişsiz Fiiller CÜMLELER GEÇİŞLİ GEÇİŞSİZ 1. Çarşıya giderken seni de çağıracağız. 2. Hep birlikte yağmurun yağışını izledik. 3. Sabaha kadar hasta çocuğuna bakmış. 4. Bu espriye hiçbirimiz gülmedik. 5. Fiilde çatı konusunu bu hafta bitiririz. 6. Sağdaki yoldan az önce iki araba geçti. 7. Okula gelirken onu da gördüm. 8. Kitap okurken çok uzaklara dalıyorum. 9. Okulu da arkadaşlarını da çok seviyormuş. 10. Bilgisayarın klavyesi hemen bozuldu. 11. Havalar günden güne soğuyor. 12. Geceden başlayan kar her yeri beyaza bürüdü. 13. Herkes gibi ben de işittim. 14. Arkadaşlarıyla hastanedeki hastaları ziyaret ettiler. 15. Arabasının direksiyonu bozulmuş. 16. Hasan Dayı sabahtan beri çimleri suluyor. 17. Bu akşam evlerine misafirler gelecekmiş. 18. Kitabın renkli kapağını hemen fark etti. 19. Akıllı telefonunu evde unutunca hemen geri döndü. 20. Bir bardak çay insanın içini ısıtır. 21. Televizyonun sesini biraz kısar mısın? 22. Kediler fareleri hep kovalar. 23. Odasını hafta sonu güzelce temizledi. 24. Eski defterlerime bakınca okul anılarım canlandı. 25. Çocuğun tırnakları iyice uzamış. 26. Yarın kesinlikle telefonla arayacağım. 27. Sana yapılmasını istemediğin şeyi başkasına yapma. 28. 28’inci cümleyi ben yapıyorum. 29. Öğretmen selam verip hemen oturdu. 30. Küçük kız elmaları teker teker saydı. Bu etkinlıği İndirmek İçin aşağıdaki "Dosya İndir" Linkine Tıklayın...
Fiillerin özne ve nesneye bağlı olarak girdiği biçime çatı denir. Çatı, isim cümlelerinde aranmaz. Fiiller, özne-yüklem ilişkisine göre fiil çatısı ve nesne-yüklem ilişkisine göre fiil çatısı olmak üzere iki grupta incelenir. A. Özne-Yüklem İlişkisine Göre Fiil ÇatısıÖznesine göre fiil çatısında özne ile eylem ilişkisi esas alınır. Özne-yüklem ilişkisinde özne bazen işi bizzat kendisi yapmakta, bazen yapılan işten etkilenen durumunda, bazen hem işi yapan hem de işten etkilenen kişidir. Bazen de iş karşılıklı ya da birlikte yapılmaktadır. Fiillerde çatı öznesine göre dört şekilde incelenir 1. Etken Fiiller2. Edilgen Fiiller3. Dönüşlü Fiiller4. İşteş Fiiller 1. Etken Çatılı Fiiller Fiilin belirttiği işi, oluşu, hareketi, durumu yapan öznenin kendisidir. Özne, gerçek öznedir. Bu fiiller geçişli veya geçişsiz olabilir. Bir fiil kök halindeyse mutlaka etken fiildir. Örnek 1 Mustafa, öğretmeninden notunu açıklamasını istedi. Cümlede özne bizzat işi yapan kişidir. "isteme işini yapan kim?" sorusu sorulduğunda "Mustafa" cevabı ortaya çıkar. Örnek 2 Annesi her zaman oğluna yardım ederdi. "Yardım etme" işini gerçekleştiren bizzat "annesi"dir. Dolayısıyla cümle, etken çatılıdır. Örnek 3 Elma ağaçtan yere düşmüş. Cümlenin yüklemine "düşmüş olan ne?" sorusunu sorduğumuzda "elma" cevabını alırız. Öznenin bizzat insan olması şart değildir. Örnek 4 Çaresizce orada bekliyordu. Yukarıdaki cümlede "Bekleyen kim?" sorusunu sorduğumuzda cevap olarak "o" öznesi karşımıza çıkar. Bir cümlede gizli özne de olsa gerçek özne kabul edilir. Etken Çatılı Fiiller ile İlgili Cümle Örnekleri Kuşlar, sonbaharda sıcak diyarlara göç her akşam bir saat kitap hafif hafif yağmaya öğretmenimiz, fiillerde çatı konusunu ne güzel anlatmıştı. Ahmet, annesini görünce koşa koşa yanına gitti. Öğrenci, tahtada uygun görmediği yazıları sildi. Öğretmen, tahtaya bir doğru çizdi. Abdullah, bir saat süren yolculuktan sonra köyüne vardı. Betül, yazıyı sökmek için gece yarılarına kadar yazdı. Yaylanın soğuk sularından kana kana içti. İnsanlık seni yıllar geçse de unutmayacak. Not Özne-yüklem ilişkisinde öznenin canlı, cansız, hayvan adı olmasının bir önemi yoktur. Önemli olan öznenin eylemi yapıp yapmamasıdır. 2. Edilgen Çatılı Fiiller Edilgen çatılı fiiller, gerçek öznesi olmayan fiillerdir. Fiile "-l, -n" çatı ekleri getirilerek yapılır. Edilgen çatılı fiillerde "sözde özne" bulunur. Aslında çoğu zaman nesne olması gereken kelime burada sözde özne olur. Edilgen çatılı fiillerde işin başkası tarafından yapılma anlamı vardır. Nesne olması gereken öğe "sözde özne" görevi üstlendiğinden edilgen çatılı fiiller geçişsizdir. Örnek 1 Cam kırıldı. Fiillerde çatı bakımından cümle incelendiğinde cümlede edilgenliğin olduğunu gösteren iki ölçüt vardır. Birincisi fiildeki "-l" sesidir. İkincisi ise cümlede gerçek özne değil de sözde öznenin olmasıdır. Camı kıran belli 2 Bütün bardaklar kırılmış. Cümlede geçen "kırılmış" fiilinde yer alan "-l" sesi cümlenin edilgen çatılı olduğunu gösteren bir ölçüttür. Yine gerçek öznenin olmaması cümleyi edilgen çatılı yapmıştır. "Bütün bardaklar" aslında nesne olduğu halde cümlede "sözde özne" görevindedir. Bardakları kimin kırdığı belirsizdir. Örnek 3 Ev çok ucuz bir fiyata satıldı. "Satıldı" fiilinde yer alan "-l" sesi ve eylemi gerçekleştiren kişinin belli olmaması yani nesnenin "sözde özne" görevini üstlenmesi cümleyi öznesine göre edilgen çatılı kılmıştır. Evi kimin sattığı bilinmemektedir. Örnek 4 Kütüphaneden geri verilmek üzere bir kitap alındı. Cümlede geçen "alındı" fiilinin faili belirsizdir. Yani kütüphaneden kimin kitap aldığı bilinmemektedir. Yükleminde "-l" sesinin olması ve nesnenin özne görevini üstlenip "sözde özne" olması cümleyi edilgen çatılı kılmıştır. Edilgen Çatılı Fiiller ile İlgili Cümle Örnekleri Sorular, çok kısa bir sürede çözüldü. Alevler etkin bir mücadeleyle söndürüldü. Evin bahçesi, güzel bir şekilde temizlendi. Kirli tabaklar, çarçabuk yıkandı. Defterler, sınıftan zil çalmadan alınır. Alnımıza kara yazı yazıldı. Dostlar toplanınca sazlar çalındı. Mahallemize yeni bir muhtar seçildi. Fiillerde çatı konusu anlatıldı. Kitaplığındaki tüm kitaplar okundu. Arabalar uygun park etmeyince caddeden çekildi. Postaneden bir mektup alındı. Uygunsuz yazılar duvarlardan silindi. Bakkal, işletme şartlarını kaybedince daireniz uygun bir fiyata satıldı. Gecenin bir yarısı kapı hızlı bir şekilde vuruldu. En güzel anılar uzun kış gecelerinde anlatılır. Kitaplar masada unutulmuş yine. Bahçedeki ağaçlar nihayetinde budandı. Not "Eve gidildi." cümlesinin hiçbir öznesi yoktur. Yüklemi, edilgen çatılıdır. 3. Dönüşlü Çatılı Fiiller Özne, hem işi yapan hem de işten etkilenendir. Şekilce öznesi etken, yüklemi edilgen fiillerdir. Özne, gerçek öznedir. Fiile "-l, -n" ekleri getirilerek yapılır. Dönüşlü çatılı fiiller nesne almadıklarından geçişsiz fiillerdir. Bu tür fiillerde Kendi kendine yapma anlamı vardır. Örnek Hatice aynanın karşısında saatlerce Edilgen çatılı fiillerle dönüşlü çatılı fiiller, fiillerde çatı konusunun en çok karıştırılan iki konusudur. İkisinde de yüklemde "-l, -n" sesleri bulunur. Edilgen çatılı fiillerde özne belli olmadığından "sözde özne"; dönüşlü çatılı fiilde gerçek özne vardır. Örnek Kadın telaşla etrafına bakındı. Okulun bahçesi hemencecik temizlendi. Fiillerde çatı ana başlığını özne-yüklem ilişkisine göre incelediğimizde yukarıdaki iki cümledeki yüklemlerin şeklen birbirine benzedikleri görülür. "-n" eki ikisinde de vardır. İkisinin farkını özneler belirlemektedir. Birinci cümlede "gerçek özne" yer almakta; ikinci cümlede ise "sözde özne" bulunmaktadır. "Bakındı" eylemini gerçekleştiren "kadın" olmasına rağmen "temizlendi" eylemini yapan belirsizdir. Dönüşlü Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek CümlelerGenç kızlar, aynanın karşısında saatlerce süslendi. Ali, hep yaptıklarıyla birinci olduğumu duyunca çok sevindim. Ali, havuzu görünce hemencecik soyundu. Evde su bulamayan İbrahim gölde yıkandı. Mustafa arkadaşına haklı gerekçelerle fena kırılmış. Mesut herkesin önüne çıkacağı için güzelce giyindi. Çocuklarım bu yaşına kadar çok dengeli okula gitmek üzere sabah erkenden evden ayrıldı. İsmail, yaptıklarından pişmanlık duyunca bir süre "Kendi kendine olma" anlamı taşıyan fiiller, dönüşlü fiil değildir. Bunların şekilce benzemesi bizi yanıltabilir. Örnek Saçlarım dökülüyor. 4. İşteş Çatılı Fiiller Bildirilen işin birlikte ya da karşılıklı yapıldığını bildiren fiillerdir. Nitelikte eşitlik bildiren fiiller de işteş fiil sayılır. "-ş" ekiyle yapılır. "-ş" ekinin olduğu her yerde işteşlik olmaz. Yukarıda değinilen özellikleri taşıması gerekir. Örnek Arkadaşıyla ayrılmasına rağmen yıllarca mektuplaştı. karşılıklı Kuşlar bize küsmüşçesine uzak diyarlara uçuştu. birliktelik Yukarıdaki cümlelerde "-ş" sesinden dolayı iki cümlede de işteşlik bulunmaktadır. "Mektuplaştı" fiilinde karşılıklı; "uçuştu" fiilinde ise birlikte yapma anlamı vardır. İşteş Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler İki kardeş oyuncakların paylaşımında sonunda anlaştı. karşılıklı Âşıklar meydanda nazikçe atıştılar. karşılıklı Taraflar, anlaşma sağlanamayınca çatıştı. karşılıklı Ayrılacağız diye o munis yerde saatlerce bakıştık. karşılıklı Herkesin gözü önünde pis pis dövüştüler. karşılıklı Öğrenciler, sınıfta fiillerde çatı konusunu saatlerce tartıştılar. karşılıklı İki dost yılların hasretiyle kucaklaştılar. karşılıklı Her zamanki gibi aynı saat ve yerde buluştular. karşılıklı Sorunları çözmek için yazıştılar. karşılıklı Elmayı kardeş payı yaparak paylaştık. karşılıklı Kuşlar, seher vaktinde her zamanki gibi yine ötüştü. birliktelik Çocuklar, söylenenleri dinledikten sonra anlamlı anlamlı gülüştüler. birliktelik Öğrenciler, teneffüste hava almak için dışarıya kaçıştılar. birliktelik Arkadaşlarının öldüğünü duyduklarında birdenbire ağlaştılar. birliktelik Kuzular evlere yaklaşınca tatlı tatlı meleşti. birliktelik Not Bazı fiiller çatı eki almadıkları halde kelimenin kökeninde mevcut sesten ve kelimelerde birden fazla kişi tarafından yapılma anlamı olduğundan bunlar da işteş çatılı fiil sayılır. Örnek İki cengâver sonuna kadar Dünya Savaşı'nda Türkiye bütün dünya ile savaştı. Not Nitelikte eşitlik yani değişerek yeni bir görünüm kazanma anlamı olan fiillerde de işteşlik vardır. Örnek Ne kadar güzelleşmişsin. Sıcak havanın tesiriyle esmerleşmişsin. Hasta, günden güne iyileşiyor. İpucu Öznesine göre fiili çatısında şöyle bir yol izlenebilir. Gerçek özne varsa "edilgen fiil" silinebilir. Yükleminde "-l, -n" ekleri varsa "edilgen veya dönüşlü" üzerine yoğunlaşılabilir. Bu ikisi arasında kalındı mı hemen öznelere odaklanılmalı gerçek özne varsa dönüşlü yoksa sözde özne yer alırsa edilgen çatılı fiilde karar kılınmalıdır. B. Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Fiil Çatısı Nesnelerine göre fiillerde çatı dört şekilde incelenir. 1. Geçişli Fiiller Nesne alabilen fiillerdir. Bu fiiller, "ne belirtisiz nesne görevinde olduğu zaman, neyi, kimi" sorularına yanıt verir. "Onu" zamiri bir formül olarak düşünülebilir. Yüklemden önce "onu" zamiri getirildiğinde zamir yükleme uyarsa fiil geçişlidir, demektir. Örnek Mustafa ona arabasını sattı. neyi sattı N. Y. Ona kırtasiyeden kitap aldım. ne aldım N. cümleler nesne alabildikleri için yani yüklemleri "kimi, neyi, ne" sorusuna cevap verebildiği için cümlelerin yüklemleri geçişlidir. Birinci cümlede "Neyi sattı?" diye sorulduğunda "arabasını" cevabı; ikinci cümlede "Ne aldı?" diye sorulduğunda "kitap" cevabı alınır. Cümlelerin yüklemleri nesne alabildikleri için yüklemler geçişli fiillerdir. Not Geçişli fiillerin yüklem olduğu cümlelerde nesne bulunmayabilir. Bu fiiller yine de nesne alabildiği için geçişli çatılıdır. Örnek İki gün her yerde aradım. Y. Yukarıdaki cümlede nesne bulunmamaktadır. Cümlenin yükleminin önüne "onu" zamirini getirdiğimizde "onu aradım" şeklinde mantıklı bir kurgu ortaya çıktığı için cümlenin yükleminin geçişli bir fiil olduğu ortaya çıkar. Aynı uygulamayı aşağıdaki örnekler üzerinde de gösterebiliriz. Geçişli Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler Ahmet onu her yerde aradı. Yakalanacağını anlayınca arkadaşını onlara teslim bu konuda sınıfı geçemedi. Dilinden düşürmediği şarkıları bir de sizin için söyledi. Kuşların cıvıltısını kulaklarımın dibinde hissediyorum. Sabahın ilk ışıklarına kadar gece namazı kılardı. Gözleri gözyaşlarından daha güzel bir şey yıkayamaz. Fiillerde çatı konusunu bugün tam olarak anladım. Baharın o rengârenk sofrasını bizim için donatır Yüce Yaradan. Şehir kış uykusundan uyanırken ben seni düşünüyordum. Gurbet yolunun yolcularını bir bir selamladı. Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış. Gülü soluncaya kadar seni ölünceye kadar benim gözümle bakmayanın mezarını alan Üsküdar'ı geçti. 2. Geçişsiz Fiiller Nesne alamayan fiillerdir. Geçişsiz fiillerde "ne, neyi, kimi" sorularının cevabı yüklemde bulunmaz. Bu tip yüklemler durumlarını korudukları sürece nesne alamaz. Örnek Akşam çok geç saatte uyudu. Arkadaşına anlamsız anlamsız baktı. Yukarıdaki cümlelerde "uyudu" fiiline "kimi uyudu, neyi uyudu" sorularını sorduğumuzda cevap alamıyoruz. Bu fiillere dışarıdan kesinlikle nesne getirilemez. "onu uyudu, onu baktı" yakıştırması saçma olduğundan bu fiiller geçişsizdir. Aynı uygulamayı aşağıdaki örnekler üzerinde de gösterebiliriz. Konuyu daha iyi anlamanız için lütfen aşağıdaki cümlelerde yüklem görevinde olan fiilleri fiillerde çatı konusunun nesne-yüklem ilişkisine göre inceleyiniz. Geçişsiz Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler Annesinin arkasından uzun uzun ağladı. Herkesin gözü önünde baştan sona yandı. Çok küçük yaşta öldü. Geç saatlerde o müzmin kasabaya vardı. Uçun kuşlar uçun doğdum yere. Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden. Bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak. Gülü seven dikenine katlanır. Korkma! sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak. Ne yanar kimse bana ateş-i dilden özge. Burda geçti benim güzel günlerim. Sevenlerine bir mektupla veda etti. 3. Oldurgan Fiiller Geçişsiz çatılı bir fiile "-t, -r, -dir" çatı eklerinden birinin getirilerek fiilin geçişli duruma getirilmesidir. Örnek Uyu Uyut Gez Gezdir Öl Öldür Yukarıdaki fiillerin "kök" halinde olanlarının nesne alamadıkları görülür. "uyu-, gez-, öl-" fiilleri geçişsiz çatılı fiillerdir. Bu fiillerin "-t, -r, -dir" çatı eklerini aldıktan sonra geçişli fiil olduklarını yani nesne alabildiklerini görürüz. "Onu uyu", "onu gez", "onu öl" diyemeyiz; "onu uyut", "onu gezdir", "onu öldür" diyebiliriz. Aynı uygulamayı aşağıdaki örnekler üzerinde de gösterebiliriz. Konuyu daha iyi anlamanız için lütfen aşağıdaki cümlelerde yüklem görevinde olan fiilleri de fiillerde çatı ana başlığının nesne-yüklem ilişkisine göre inceleyiniz. Oldurgan Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler Sonunda onu dinlemeye gelenleri uyuttu. Mehmet Bey, misafirlerini gezdirdi. Karanlıkta oraya sızanları öldürdü. Katılımcıları saatlerce güldürdü. Dikkatli davranmayınca bardakları düşürdü. Testiyi evinin önündeki pınardan doldurdu. Annesini doktora baktırdı. 4. Ettirgen Fiiller Geçişli bir fiilin "-t, -r, -dir" çatı ekleriyle geçişlilik derecesinin arttırılmasıdır. Örnek Al aldır Kaz kazıt Bul buldurYukarıdaki fiiller kök halindeyken de ek aldıktan sonra da nesne alabilmektedir. "Onu al, onu kaz, onu bul" diyebildiğimiz gibi; "onu aldır, onu kazıt, onu buldur" da diyebiliriz. Yani her iki şekilde de fiiller nesne alabilmektedir. Geçişlidirler. Aynı uygulamayı aşağıdaki örnekler üzerinde de gösterebiliriz. Konuyu daha iyi anlamanız için lütfen aşağıdaki cümlelerde yüklem görevinde olan fiilleri de fiillerde çatı ana başlığının nesne-yüklem ilişkisine göre inceleyiniz. Ettirgen Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler Saçlarını usturayla kazıttı. En güzel elbiseleri ona aldırdı. Kaybolan silgisini kardeşine ikinci yılında kardeşine onlara köyünde okul içinde son toplantının tarihini duyurdu. Emin olmak için soruyu müftüye de sordurdu. Bütün okulu yeni gelen hizmetlilere sildirdi. Matematik dersinde bütün öğrencilere tahtada doğruları çizdirdi. Bütün mahalleye suların kesilme zamanını bildirdi. Fiillerde Çatı ile İlgili Önemli Uyarılar İsim cümlelerinde çatı aranmaz. Konunun başlığını hatırlayalım Fiillerde Çatı. Örnek Furkan çok akıllıydı. çatı aranmaz Tuba çalışkandı. çatı aranmaz Betül nazikti. çatı aranmaz Fiilimsilerde çatı bulunur. Örnek Eskiler sökülüp atılacak. Ayrıca bakınız
Açıklama Fiilde Çatı Türkçede her bir konunun birbiriyle bağlantısı olduğunu, her birinin bir zincirin halkası gibi birbirine sarıldığını belirterek; fiilde çatı konusunu daha rahat anlayabilmeniz için “cümlenin öğeleri, fiiller ve ekler” konularını daha önce öğrenmiş olmanızı tavsiye ediyoruz. Peki neden özellikle bu konular? Çünkü “fiilde çatı” konusu ile ilgili sorularda; 1 İlk olarak cümledeki yüklem bulunmakta, 2 Daha sonra bu yüklemin fiil olup olmadığı tespit edilmekte, 3 Yüklemin fiil olduğu anlaşıldıktan sonra bu eylemin cümledeki özne ve nesne ile olan ilişkisi incelenmekte, 4 Bunu incelerken de ayrıca fiilin içinde bulunan bazı ekler de göz önünde bulundurulmaktadır. O halde “Yüklem olan fiilin cümledeki özne ve nesne ile olan ilişkisine “fiilde çatı” denir.” tanımını kullanabiliriz. Bu tanıma dikkat ettiğinizde çatı konusunun sadece yüklemi fiil olan cümlelerde incelenebildiğini görebilirsiniz. Yani yüklemi isim olan cümlelerde isim cümleleri çatı konusunu incelemeniz mümkün değildir. Özellikle bu durumla ilgili “Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, çatı özelliği aranmaz?” gibi bir soru kalıbı ile karşılaşırsınız. Bu soru kalıbında bizden istenen yüklemi isim olan cümleyi bulmamızdır. Örneğin aşağıdaki cümlelerde fiil çatısı aranmaz. Rahat bir işim, sıcak bir odam var. isim cümlesi Simurg, Kaf Dağı’nın ardında yaşayan, kuşların sultanı bir masal kuşudur. isim cümlesi Ceviz, bu tür açık alanlar için vazgeçilmez bir ağaçtır. isim cümlesi Fiilde Çatı Fiilde çatı konusu, eylemin cümledeki nesneyle ve özneyle olan ilişkisi bakımından ikiye ayrılmaktadır 1. Nesnesine Göre Fiiller a. Geçişli Fiil b. Geçişsiz Fiil c. Oldurgan fiiller d. Ettirgen fiiller 2. Öznesine Göre Fiiller a. Etken Fiil b. Edilgen Fiil c. Dönüşlü fiiller d. İşteş fiiller 1-NESNESİNE GÖRE FİİLLER Eylemler nesne alıp alamaması bakımından geçişli ve geçişsiz olmak üzere ikiye ayrılır. Peki eylemin nesne alıp almaması ne demektir? Eylemin belirttiği hareket, olay ya da kılış nesne üzerinde gerçekleşiyorsa yani bir “nesneyi” etkiliyorsa, bu fiil nesne alabiliyor ve geçişli demektir. Örneğin “Kuşlar yemlerini yediler” cümlesinde özne olan “kuşlar”ın yaptığı “yeme” eylemi “yem”lerin yani cümlenin nesnesi üzerinde gerçekleşmektedir. Bu nedenle eylem geçişlidir. Yine “Gazeteyi okuyup bir kenara koydu.” cümlesinde okuma eylemi gazeteye yönelmekte, eylem nesne üzerine gerçekleşmektedir. Tam tersi olarak eylem bir nesne olmadan gerçekleşiyorsa, cümlede nesnenin var olması mümkün değilse bu fiil nesne alamıyor dolayısıyla geçişsiz bir fiildir demektir. “Sabah yürüyüşe çıktık.” cümlesinde öznenin biz yaptığı yürüme eylemi herhangi bir nesne üzerine gerçekleşmemekte, öznenin kendi üzerinde kalmaktadır. Eylemden etkilenen bir nesne olmadığından eylem geçişsizdir. Yine “Çocuklar konuşuyorlar. “cümlesinde de konuşma eylemi özneler üzerinde kaldığından yani eylem nesne almadığından geçişsizdir. Şimdi geçişli ve geçişsiz fiiller konusunu daha ayrıntılı şekilde inceleyip cümlede geçişli ve geçişsiz fiil nasıl bulunur bunu görelim. a GEÇİŞLİ FİİLLER Geçişli Fiil Geçişli Fiil Nedir? Özellikleri Nelerdir Nesne alabilen fiillerdir. Cümlede nesne varsa veya nesne sonradan eklenebiliyorsa cümlenin yüklemi geçişli bir fiildir demektir. Cümlede nesneyi buldurmaya yönelik olan “neyi, kimi ve ne” sorularına cevap verebilen fiillerdir. Geçişli fiiller, başına “onu” kelimesi geldiğinde anlamlı bir ifade oluştururlar. Çünkü onu kelimesi cümlede nesne görevinde bulunur Geçişli Fiillere Örnek Sözcükler ONU / silmek, yıkamak, almak, engellemek, çıkarmak, bulmak, şişirmek, selamlamak, sallamak, öpmek, söylemek, beklemek, çekmek, çiz mek, sevmek, dolaşmak, okumak, karşılamak, terk etmek, hissetmek, yaşamak, anlamak vb. Geçişli Fiillere Örnek Cümleler Bozulan televizyonu hemen tamir etti. – Neyi tamir etti = bozulan televizyonu = Nesne = Geçişli fiil Marketten meyve ve sebze aldım. – Ne aldım = meyve ve sebze = Nesne = Geçişli fiil Soğanı elleriyle kırıp yerdi. – Neyi yerdi = Soğanı = Nesne = Geçişli fiil UYARI Bir fiilin geçişli olması için cümlede mutlaka nesnenin bulunması şart değildir! Yüklemi geçişli fiil olduğu halde bazı cümlelerde nesne bulunmaz; yani yükleme sorulan “neyi, kimi, ne” sorularına cevap verebilen bir nesnenin cümle içinde varlığından söz edilemez Bu duruma bir nevi “gizli nesne” denilebilir.. Böyle durumlarda, cümlenin yüklemi olan fiilin başına “onu” kelimesini getirerek fiilin aslında geçişli olduğunun sağlamasını yapabiliriz ya da cümleye uygun bir nesne getirebiliriz. Havalimanında yaklaşık yarım saat bekledim. Yüklem = bekledim. Kim bekledi = ben = Gizli özne Nerede bekledim = Havalimanında = Dolaylı tümleç Ne kadar bekledim= yaklaşık yarım saat = Zarf tümleci -Yukarıdaki cümlede nesne bulunmadığı halde; yüklem “onu bekledim”şeklinde kullanılabildiği için ya da “kardeşimi bekledim” şeklinde bir dışarıdan bir nesne getirilebildiği için geçişli bir fiildir. Hiç sıkılmadan, büyük bir keyifle dinlerdik. Onu/ dinlerdik = geçişli fiil Kimse girmesin diye sonuna kadar kilitledi. Onu/ kilitledi = geçişli fiil b GEÇİŞSİZ FİİLLER Geçişsiz Fiil Geçişsiz Fiil Nedir? Özellikleri Nelerdir Nesne alamayan fiillerdir. Cümleye dışarıdan herhangi bir nesnenin getirilemediği fillerdir. Yükleme sorulan ve nesneyi buldurmaya yönelik olan “neyi, kimi ve ne” sorularına cevap veremeyen fiillerdir. Geçişsiz fiillerin başına “onu” kelimesi getirmeye çalıştığınızda anlamsal bir bozukluk ile karşılaşırsınız. Geçişli Fiillere Örnek Sözcükler ONU / uyumak, sızlanmak, uzanmak, ağlamak, çökmek, sevinmek, yıkanmak, korkmak, akmak, değişmek, gülmek, keyiflenmek, birikmek, taşınmak, susmak, küsmek vb. Geçişsiz Fiillere Örnek Cümleler Bu olaydan sonra tamamen içine kapandı. neyi içine kapandı ? kimi içine kapandı ? = cevap yok çünkü nesnesi yok = yüklem geçişsiz fiildir ne içine kapandı ? Beni görünce hemen boynuma sarıldı. neyi sarıldı? kimi sarıldı? = nesne yok = geçişsiz fiil ne sarıldı? Yorgunluktan gelir gelmez yatağına uzandı. neyi uzandı ? kimi uzandı ? = cevap yok çünkü nesnesi yok = geçişsiz fiil ne uzandı ? UYARI Dilimizde bazı kelimeler cümle içinde kazandıkları anlamları ile hem geçişli hem de geçişsiz şekilde kullanılabilmektedir. Aklınıza gelen bazı örneklerin geçişli mi geçişsiz mi olduğunu net çıkaramadığınızda bu uyarıyı hatırlamanızda fayda var. Siz de tereddüte düştüğünüz fiili hem geçişli hem geçişsiz olacak şekilde cümle içinde kullanmaya çalışabilirsiniz. Yolda köpek sürüsü ile karşılaştığımdan eve kadar koştum. Geçişsiz Beden eğitimi öğretmenliği için dört yüz metreyi iki dakikada koştum. Geçişsiz Odanın içinde sabahtan beri dolaşıyordu. Geçişsiz Neyi dolaşıyordu = ? Bu tarihi sarayı keyifle dolaşıyordu. Geçişli Neyi dolaşıyordu = Bu tarihi sarayı c OLDURGAN ÇATILI FİİLLER Oldurgan Fiil Nedir? Geçişsiz bir fiilin “-r, -t, -tır” eklerininden birini almasıyla geçişli hale getirilmesiyle oluşan fiile “oldurgan çatılı fiil” denilmektedir. Bu ekler sözcüğe eklenirken ses olaylarına göre “-r, -ır, -ir, -ur, -ür, / -t, -ıt, -it, -ut, -üt / -dır, -dir, -dur, -dür, tır, tir, tur, tür” şekillerini de alabilirler. Oldurgan Fiil Nasıl Bulunur? Öncelikle fiilin köküne bakılır. Fiilin kökü geçişsiz ise ve bu kök oldurgan yapan “-r, -t, -tır” ekleriyle geçişli hale getirilmişse bu fiilin nesnesine göre oldurgan bir fiil olduğu anlaşılır. Oldurgan fiillerde eylem bizzat özne tarafından gerçekleştirir. Oldurgan Fiil Örnekleri Geçişsiz fiil Oldurgan Eylem Onu / uyu-mak > Onu/ uyu-t–mak Onu / kaç-mak > Onu/ kaç-ır–mak Onu / düş-mek > Onu/ düş-ür–mek Onu / gül-mek > Onu/ gül-dür–mek Onu / ağla-mak > Onu/ ağla-t–mak Oldurgan Fiillere Örnek Cümleler * Arkadaşımın bu hareketi beni çok korkuttu. * Misafirleri için bütün bir hindiyi pişirdi. * Oyuncularını iki gün boyunca dinlendirdi. d ETTİRGEN ÇATILI FİİLLER Ettirgen Fiil Nedir? Geçişli bir fiilin kök ya da gövdesine “-r, -t, -tır” eklerinden birinin veya ikisinin üst üste getirilmesiyle oluşturulan, bunun sonucunda geçişlilik derecesi arttırılan bir nevi çift geçişli fiillere “ettirgen çatılı eylemler” denir. Ettirgen Fiil Nasıl Bulunur? Fiilin köküne bakılır. Fiilin kökü geçişli ise ve bu kökün ettirgenlik yapan “-r, -t, -tır” ekleri sayesinde geçişlilik derecesi arttırılmışsa bu fiilin nesnesine göre ettirgen bir fiil olduğu anlaşılır. Ettirgen Fiil Örnekleri Geçişli Fiil Ettirgen Eylem Ettirgen Eylem Onu / temizle-mek > Onu / temizle-t-mek > Onu / temizle-t–tir-mek Onu / sil-mek > Onu / sil-dir-mek > Onu / sil-dir–t-mek Onu / bul-mak > Onu / bul-dur-mak > Onu / bul-dur–t-mak Onu / kes-mek > Onu / kes-tir-mek > Onu / kes-tir–t-mek Onu / iç-mek > Onu / iç-ir-mek – Not Ettirgen fiillerde, eylem çoğunlukla özne tarafından değil de bir aracı tarafından yapıldır, özne işi ya ikinci bir kişiye yaptırır ya da ikinci kişiyi aracı koyarak üçüncü kişiye yaptırır. Ettirgen Fiil Doğan paketleri al-dır–dı. Almak eylemi Doğan tarafından ikinci bir kişiye yaptırılmıştır. Doğan paketleri al-dır–t-tı. Almak eylemi aracı olan ikinci kişi tarafından üçüncü bir kişiye yaptırılmıştır. Annesi çocuğa ilacı zorla iç-ir–di. İçirme işini özne annesi yapmıştır. Nadir de olsa işin özne tarafından yapıldığı ettirgen fiiller vardır. Ettirgen Fiillere Örnek Cümleler Sedef’i Ankara’da büyük dayısı okuttu. Bal mumundan heykelini yaptırmış. Olayların aslını çevresindekilere sordurttu. Yeni şirketin tanıtımı için broşür bastırdı. Misafirlerin tümünü havaalanından aldırdı. Ettirgen ile Oldurgan Arasındaki Fark Nedir? 1-İkisi de “-r, -t, -tır” eklerini alırlar. 2-Bu ekler ettirgen fiilde geçişli bir köke, oldurgan fiilde ise geçişsiz köke gelir. 3-Ettirgen fiillerde işi yapan bir aracı bulunurken, oldurgan fiilde böyle bir aracı bulunmaz, özne doğrudan fiili kendi gerçekleştirir. 2-ÖZNESİNE GÖRE FİİLLER Fiilde çatı konusu ile ilgili yukarıda anlatılanların hepsinde bizi cümlenin “nesnesi” ilgilendirirken, artık cümledeki “gerçek özne, gizli özne, sözde özne” gibi özne çeşitleri ilgilendireceğinden, öznenin yüklem ile olan ilişkisi inceleyeceğiz. Öznenin; eylemi kendi yapıp yapmaması, başkasının yaptığı işten etkilenmesi, kendi yaptığı işten yine kendi etkilenmesi ve eylemi başkalarıyla ortak yapması bakımından ayrılan “etken”, “edilgen”, “dönüşlü” ve “işteş” başlıklarını aşağıda örneklerle açıklamaya çalıştık. a ETKEN FİİLLER Cümlede bildirilen işin, hareketin gerçek özne tarafından bizzat gerçekleştirildiği fiillere “etken fiil” denir. Etken çatılı fiillere, gerçek öznenin aktif olduğu fiiller de diyebiliriz. Peki gerçek özne nedir? “Yüklemin anlattığı işi üstüne almış, yargının oluşmasını sağlamış, yüklemin bildirdiği işi bizzat kendisi yapan öznelerdir. Gerçek özneler cümlenin içinde açık şekilde bulunup bulunmamasına gizli özne ve açık özne şeklinde iki şekilde bulunabilir.” Örneğin; “Çocuklar kitaplarını unuttular.” cümlesindeki unuttular eylemi etkendir. Çünkü eylemi yapan özne bellidir çocuklar ve aktiftir. “Balıkçılar, ağları çekti.” cümlesindeki “çekti” eylemi de etkendir. Çünkü çekme eylemini yapan özne “balıkçılardır” bellidir ve özne gerçek öznedir. Etken Çatılı Fiil Bu fiiller “-l, -n” çatı ekleri almazlar. Doğrudan doğruya kendi anlamlarıyla kullanılırlar. Etken Çatılı Cümle Örnekleri Babam bahçenin kapısını onardı. Yüklem = onardı kim onardı? = Babam = Gerçek özne / Etken Şairler insanı tanımayı başaramazlarsa şirden uzaklaşırlar. Yüklem = uzaklaşırlar kim uzaklaşır? = Şairler = Gerçek Özne / Etken Hızla yağan yağmurun altında arabaya doğru koştuk. Yüklem = koştuk kim koştu? = biz = gizli gerçek özne / Etken Sahneye çıkınca önce salondakileri başımla selamladım. Yüklem = selamladım kim selamladı? = Ben = gizli gerçek özne / Etken UYARI Gizli özne de cümledeki eylemi bizzat kendisi yaptığından gerçek özne olarak incelenir, bu yüzden cümlede özne gizli şekilde verilse bile yüklem etken çatılı fiil olur. Biz gizli öznenin varlığını yüklemdeki şahıs ekinden anlarız. Yukarıdaki son iki cümle de bu duruma örnektir. b EDİLGEN FİİLLER Etken çatılı fiillere “-l, veya –n” çatı eklerinden uygun olanı getirdiğimizde, fiil “kim tarafından yapıldığı belli olmayan” bir anlam kazanır. Çatı eki almış olan, bu yüzden de eylemi gerçekleştiren kişi ya da varlığın belli olmadığı fiillere “edilgen çatılı fiiller” diyoruz. Örneğin; Burak soruları çözdü. Çözme işini yapan belli mi? = Burak = Etken çatılı Sorular çözüldü. Çözme işini kim yaptı belli mi? Değil = Edilgen çatılı = “l” çatı eki ÖNEMLİ Edilgen eylemle kurulmuş cümlelerde özne, gerçek özne değildir. Aslında normalde nesne görevindeki öğe, gerçek özne belli olmadığından özne görevini üzerine almakta ve sözde özne olmaktadır. Örneğin “Ağlar çekildi.” cümlesinde çekme işini yapanlar yani gerçek özne belli değildir. Ağlar sadece çekme işinden etkilenen durumundadır. Bu nedenle sözde öznedir. “Çocuklar evde unutuldu.” Cümlesinde de çocuklar etken aktif değil edilgendir. Çünkü unutma eylemini yapanlar başkalarıdır ve belli değildir. Edilgen fiillere “kim tarafından” sorusunu sorarsanız cümlede hiç bir öğe size cevap vermeyecektir. Edilgen Çatılı Cümle Örnekleri İtfaiye yangını kısa sürede söndürdü. Etken = Özne İtfaiye Yangın kısa sürede söndürüldü. Edilgen = Sözde özne Yangın Editör kitaptaki yanlışları düzeltti. Etken = Özne Editör Kitaptaki yanlışlar düzeltildi. Edilgen = Sözde özne = Kitaptaki yanlışlar Usta, duvarları tamir etti.Etken = Özne Usta Duvarlar tamir edildi. Edilgen = Sözde özne Duvarlar Belediye ağaçları budadı, yolları asfaltladı. Etken= Özne Belediye Ağaçlar budandı, yollar asfaltlandı. Edilgen = Sözde özne Ağaçlar Odanın her yerini süsledi. Etken = Özne O Gizli özne Onanın her yeri süslendi. Edilgen = Sözde Özne Odanın her yeri UYARI Edilgen eylemlerin gerçek özneleri kimi zaman örtülü özne şeklinde cümlede yer alabilir. Örtülü öznelerin olduğu cümlelerde yüklemde “-l, ve -n” edilgenlik eki yer alır. Peki örtülü özne neydi hatırlayalım “Örtülü Özne= Edilgen çatılı fillerin yüklem olduğu bazı cümlelerde, hem işi yapan hem de işten etkilenen varlık birlikte yer almasına rağmen, işi yapan varlık “-ce” eki veya “tarafından” gibi yardımcı bir sözcükle birlikte kullanıldığından açık özne özelliği göstermez. Böyle bir durumda işi yapan varlık örtülü özne olarak kabul edilir.” Bu binayı Hasan usta yaptı. Etken = Özne Hasan Usta Bu bina Hasan usta tarafından yapıldı. Edilgen = Örtülü özne Hasan Usta tarafından Onun başkan olmasına sınıf karar verdi. Etken = Özne sınıf Onun başkan olmasına sınıfça karar verildi. Edilgen = Örtülü özne sınıfça c DÖNÜŞLÜ FİİLLER Dönüşlü fiiller de, edilgen fiiller gibi, eylem kök ya da gövdelerinde “-l, –n” çatı ekleri getirilerek yapılan eylemlerdir. Peki dönüşlü fiillerin edilgen fiillerden farkı nedir? Dönüşlü fiillerde eylemin kim tarafından yapıldığı bilinmekte gerçek özne ve bu yapılan işten etkilenen yine özne olmaktadır. Yani işi yapan da işten etkilenen de öznenin kendisidir. Örneğin; Fadime odayı süsledi. Süsleme işini kim yaptı = Fadime = bu işten kim etkilendi = oda = Etken Oda süslendi. Oda kim tarafından süslendi = bilinmiyor = “n” çatı ekini almış = Edilgen Fadime süslendi. Süslenme işini kim yaptı = Fadime = bu işten kim etkilendi = Fadime = “n” çatı ekini almış = Dönüşlü Dönüşlü Fiil Dönüşlü Çatılı Cümle Örnekleri Çocuk babasının kollarına atıldı. Gerçek özne + “l” çatı eki = Dönüşlü Genç kız camın önünden çekildi. Gerçek özne + “l” çatı eki = Dönüşlü Kırılan gözlüğüm tamir edilince çok sevindim. Ben/Gerçek özne + “m” çatı eki Büşra, düğünde en sevdiği pembe elbisesini giyindi. Annem pazara gitmek üzere yanımızdan ayrıldı. Fazla kola içinde yemekten önce tıkandı. İki yıllık eşinden tek celsede boşandı. Spora gittiği günden beri hep dengeli beslendi. Oktay yangını görünce itfaiyeye haber vermek için telefona sarıldı. Dayım her fırsatta çocuklarının başarısıyla övünürdü. Gideceğimi haber vermediğim için bana kırılmış. Kardeşim tişörtüne sıcak su dökülünce hemen soyundu. Murat, eve gider gitmez yıkandı. DİKKAT Cansız öznelerin eylemleri dönüşlü olamaz. Örneğin “Salon akşam için hazırlandı.” cümlesindeki fiil çatısı öznesine göre dönüşlü değil edilgendir. Çünkü salon kendi kendine hazırlanamayacağı için hazırlayanlar başkalarıdır. Ancak “Merve akşamki toplantı için hazırlandı.” cümlesindeki hazırlandı eylemi dönüşlüdür. Çünkü Merve kendi kendini toplantıya hazırlamaktadır. DİKKAT Edilgen ve dönüşlü fiillerin her ikisi de “l” ve “n” çatı eki aldıklarından birbiriyle karıştırılabilmektedir. Edilgen fiillerde “başkası tarafından”, dönüşlü fiillerde ise “kendi kendine” yapma anlamı vardır. Sokaktaki bütün çöpler temizlendi. başkası tarafından = edilgen Köpeği, üzerine bulaşan çamurdan silkinerek temizlendi. kendi kendine = dönüşlü UYARI Doğa olaylarında “kendi kendine yapma anlamı değil” “kendi kendine olma” anlamı vardır. Hava birdenbire değişti. Su duruldu, yağmur dindi. vb d İŞTEŞ FİLLER İşteş fiiller, eylem kök ya da gövdelerine “ş” çatı ekinin getirilmesiyle oluşturulur. Bu ek, sesli harf ile biten fiil tabanlarına “-ş” şekliyle; sessiz harf ile bitenlere ise, ünlü uyumu doğrultusunda “-ış, -iş, -uş, -üş” biçimiyle eklenir. Fiilin belirttiği iş bu ek sayesinde; birden fazla kişi tarafından ya “karşılıklı olarak” ya da “birlikte/beraberce” yapılma anlamı kazanır. İşteş fiil olması için fiil bu iki unsurdan birini mutlaka anlamca taşımalıdır. Bir işi karşılıklı yapma anlamı Bir işin karşılıklı yapılabilmesi için için en az iki kişiye ihtiyaç vardır, bunu işteşlik eki sağlamaktadır. Burada eylemi yapanlar aynı işi yaparken kendilerini hedef alırlar. Örneğin; İşteş Çatılı Fiil / Karşılıklı Yapılan İş Orhan Yalçın’ı tanıdı + Yalçın Orhan’ı tanıdı = Orhan ile Yalçın tanıştılar. O bana baktı + ben ona baktım = Biz bakıştık. Karşılıklı Yapılan İşteş Fiil örnekleri dövüşmek, vuruşmak, kucaklaşmak, selamlaşmak, itişmek, tartışmak, haberleşmek, atışmak, öpüşmek, araşmak, görüşmek, sevişmek, buluşmak, yazışmak, anlaşmak, çekişmek, bağrışmak, çatışmak, karşılaşmak, ödeşmek, vb. Bir işi birlikte yapma anlamı Eylem yine birden çok kişi tarafından aynı yerde ve aynı anda yapılmaktadır. Bu kez özneler ortak bir hedef üzerine birlikte hareket ederler. Maviş öttü. + boncuk öttü. + fıstık öttü. = Kuşlar ötüştüler. Yalçın güldü. + Oğuz güldü. + Orhan güldü. = Orhan, Yalçın ve Oğuz gülüştüler. İşteş Çatılı Fiil / Birlikte Yapılan İş Birlikte Yapılan İşteş Fiil Örnekleri uçuşmak, ağlaşmak, kaçışmak, ötüşmek, bekleşmek, gülüşmek, koşuşmak, doluşmak, meleşmek, kapışmak, vb. DİKKAT Fiilerden bazıları doğrudan “ş” işteşlik eki almadığı halde, kalıplaşarak birden fazla kişi tarafından yapılma anlamı kazandıkları için işteş olarak kabul edilirler. Uzunca bir zamandan sonra tekrar barıştılar. Diğer örnekler savaşmak, güreşmek, kavuşmak, çiftleşmek, dertleşmek, sözleşmek, yüzleşmek vb. ÖNEMLİ UYARI Cümlede belirtilen işi, çoğul eki almış ya da topluluk belirten bir kelime sayesinde birden fazla kişi yapıyor gibi görünse de “ş” eki aldığı halde işteş kabul edilmeyen fiiller vardır. Burada söz konusu fiilin belirttiği işi tek kişinin yapabiliyor olmasına dikkat edilmelidir. Örnekler Uzun bir yürüyüşün sonunda Emirgan Korusu’na ulaştık. Tüm sınıf bu sınavı geçebilmek için gece gündüz çalıştı. Kuşlarım eve bir türlü alışamadı. SON OLARAK; — Fiilde çatı ile ilgili olarak aşağıdaki soru kalıpları ile karşılaşacaksınız; Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem “geçişsiz” bir eylemdir? Aynı soru kalıbında “geçişsiz” yerine geçişli, ettirgen, oldurgan, etken, edilgen, dönüşlü veya işteş sorulur. Yukarıdaki parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi “edilgenlik eki” almamıştır? Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem ilişkisi bakımından diğerlerinden farklıdır? Aşağıdakilerden hangisi nesne-yüklem ilişkisi bakımından diğerlerinden farklıdır? Aşağıdaki dizelerden hangisinin yüklemi geçişli bir eylem olduğu halde cümlede nesne kullanılmamıştır? Aşağıdaki cümlelerden hangisinin gizli bir nesnesi vardır? Aşağıdakilerden hangisinde eylemi başkasına yaptırma anlamı vardır? Hangisinin yükleminde çatı özelliği aranmaz? Aşağıdaki dizelerin hangisinde geçişsiz eylem, bir ekle geçişli hale getirilmiştir? Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir fiilin geçişlilik derecesi artırılmıştır? Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi birden çok çatı eki almıştır? Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ş” eki, cümleye bir işi karşılıklı, ya da birlikte yapma anlamı katmamıştır? — Nesne yüklem ilişkisinde “-r, -t, -tır” eklerine, özne yüklem ilişkisinde ise “-l, -n” çatı eklerine dikkat etmelisiniz. — Fiilde çatı ile ilgili tüm sorularda yüklemi fiil olan cümleleri dikkate alacaksınız. Yüklemi isim olan cümlelerde fiil çatısı aramamalısınız.
Ana SayfaBiçim BilgisiSözcük Türleriİsimlerİsim Ad Nedir ?Cins ve Özel İsimlerSoyut ve Somut İsimlerTekil Çoğul ve Topluluk İsimleriSıfatlarSıfatlar ÖnadlarNiteleme SıfatlarıBelirtme SıfatlarıSıfatlarda Pekiştirme ve KüçültmeZamirlerZamirler AdıllarKişi Zamiriİşaret ZamiriBelgisiz ZamirlerSoru ZamiriEk Halindeki ZamirlerZarflarZarflar BelirteçlerEdat-Bağlaç-ÜnlemEdatlarBağlaçlarFiillerFiil Nedir? İş Oluş Durum FiilleriÇekimli Fiil – Fiil Kipleri ve Şahıs EkleriEk FiilFiilde ÇatıFiilimsilerTamlamalarİsim TamlamalarıCümlenin ÖğeleriCümlenin Öğeleri Temel ve Yardımcı ÖğelerCümlenin Öğeleri Çözümlü ÖrneklerCümlenin Öğeleri Bulunurken Dikkat Edilecek 9 Altın YolCümle ÇeşitleriCümle ÇeşitleriCümle Çeşitleri ÖrneklerSes BilgisiBüyük ve Küçük Ünlü UyumuÜnlü DüşmesiÜnlü TüremesiÜnlü DaralmasıÜnsüz UyumlarıSözcükte YapıKök Nedir ? İsim Kökleri ve Fiil KökleriEKLER – Yapım Ekleri – Çekim EkleriİkilemelerAnlatım BozukluklarıNoktalama İşaretleriAnlam BilgisiSözcükte AnlamMecaz Anlam, Yan Anlam, Gerçek Anlamlı SözcüklerTerim AnlamEş Sesli KelimelerEş Anlamlı Kelimeler AnlamdaşZıt Anlamlı KelimelerDeyimler ve ÖzellikleriCümlede AnlamSebep – Sonuç CümleleriAmaç – Sonuç CümleleriKarşılaştırma CümleleriParagrafta AnlamAnlatım Biçimleri TeknikleriDüşünceyi Geliştirme YollarıEtiketlerFiilde Çatı Cümle ÖrnekleriMost Read© Tüm Hakları Saklıdır. İçerikler izinsiz kullanılamaz ve yayınlanamaz! / Dil ve Anlatım Dersi Kaynak Sitesi - Türk Dil Bilgisi 2013
fiilde çatı ile ilgili cümleler
